Nieuws

14/05/2020 - Uw gezinswoning vrijwaren van beslag?

Onbeslagbaarheid van de gezinswoning

Door de lockdown ten gevolge van het coronavirus is er een grote onzekerheid bij de ondernemers.

Velen stellen zich de vraag of hun onderneming deze crisis wel zal overleven. Dit kan grote nadelige gevolgen hebben op financieel vlak.

Het voornaamste actief van vele ondernemers is de gezinswoning.

Deze dient zo veel mogelijk gevrijwaard te worden.

De wetgever erkent dat dat problematisch is en staat de zelfstandige toe om eenzijdig de gezinswoning aan het onderpand van schuldeisers te onttrekken. Hiervoor dient de zelfstandige een verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning af te leggen.

Voor wie is de verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning geschikt?

De regelgeving is enkel van toepassing op natuurlijke personen die in België een beroepsbezigheid hebben zonder door een arbeidsovereenkomst of een statuut verbonden te zijn. In de praktijk gaat het dus om de zelfstandige in de eenmanszaak, landbouwers, e.d. Het maakt hierbij niet uit of de activiteiten in hoofdberoep, bijberoep of na de pensionnering worden uitgeoefend.

Hiernaast valt ook de mandataris van een rechtspersoon onder het toepassingsgebied van deze wet. Het gaat om de zaakvoerders, bestuurders, vereffenaars, afgevaardigde bestuurders, werkende vennoten en commissarissen.

Bescherming door de verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning

De verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning beschermt de zakelijke rechten ten aanzien van de gezinswoning. Het gaat in de eerste plaats om het eigendomsrecht, maar ook om het vruchtgebruik, het erfpacht en het recht van opstal. Het recht van gebruik en bewoning wordt echter niet beschermd.

Wat is de gezinswoning?

Enkel de gezinswoning komt in aanmerking voor de onbeslagbaarheid. Een tweede woning of vakantiewoning geniet met andere woorden geen bescherming. De gezinswoning is hierbij de plaats waar het gezin of de alleenstaande gewoonlijk leeft (het grootste deel van het jaar). Het gaat om een feitelijke situatie: In de praktijk zal men bij het nagaan van de gezinswoning rekening houden met verschillende factoren:

Inschrijving in de bevolkingsregister / het vreemdelingenregister;

Plaats waar de kinderen naar school gaan;

Plaats van zelfstandige tewerkstelling;

Het energieverbruik,

De telefoonkosten;

Wat indien de gezinswoning in onverdeeldheid is?

Het is mogelijk dat de zakelijke rechten in onverdeeldheid zijn. In dat geval slaat de onbeslagbaarheid enkel op het aandeel waarover de zelfstandige beschikt. Indien de zakelijke rechten later uitbreiden, moet de zelfstandige echter geen nieuwe verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning afleggen. De onbeslagbaarheid zal immers automatisch uitbreiden tot de nieuw verworven rechten. In het geval van de opsplitsing tussen vruchtgebruik en blote eigendom geldt een gelijkaardige regeling.

Wat bij een verhuis?

Wanneer de zelfstandige verhuist, gaat de bescherming verloren. De zelfstandige moet met andere woorden opnieuw een verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning afleggen. 

Gemengd gebruik gezinswoning en verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning

Het is niet ongewoon dat de gezinswoning ook zakelijk wordt gebruikt, bijvoorbeeld omdat er zich een bureauruimte in bevindt. In dat geval moet de notariële verklaringsakte duidelijk vermelden wat het woongedeelte en wat het gedeelte voor de beroepsactiviteit is. Zowel de gehele oppervlakte van het gebouw als de oppervlakte van het terrein moeten in rekening worden gebracht.

Ruimte voor beroepsdoeleinden <30%

In dit geval stelt er zich geen probleem. De volledige gezinswoning geniet bescherming door de verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning. Echter moet de akte wel nog steeds het onderscheid vermelden.

Ruimte voor beroepsdoeleinden >= 30%

In dit geval slaat de onbeslagbaarheid enkel op het woongedeelte van de gezinswoning. Bovendien moeten voorafgaandelijk ook statuten worden opgesteld. Met deze statuten creëer je verschillende juridische entiteiten binnen het onroerend goed. Zo wordt een gedwongen verkoop van het beroepsgedeelte dat beslagbaar blijft, mogelijk. Uiteraard brengt dit bijkomende kosten met zich mee.

Geen bescherming ten aanzien van alle schulden

De verklaring biedt enkel bescherming ten aanzien van beroepsschulden. De schulden moeten met andere woorden verband houden met de professionele activiteit. Ook sociale en fiscale schulden (maar niet de personenbelasting, dit is een gemengde schuld) vallen hieronder. Het biedt geen bescherming ten aanzien van gemengde schulden.

Hiernaast heeft de wetgever twee gronden van onwaardigheid voorzien. In dergelijke gevallen biedt de verklaring geen bescherming, zelfs indien het gaat om schulden die exclusief verband houden met de zelfstandige beroepsactiviteit:

De schulden zijn het gevolg van een misdrijf (bv. administratieve boetes);

Achterstallige sociale bijdragen en hun accessoria waarvoor de bestuurders na een faillissement persoonlijk en hoofdelijk aansprakelijk zijn, ten gevolge van een door hen begane grove fout.

Hiernaast heeft de verklaring enkel uitwerking ten aanzien van schuldvorderingen die na de overschrijving op het hypotheekkantoor zijn ontstaan. De verklaring is voor zelfstandigen met reeds bestaande financiële moeilijkheden dus geen oplossing. De verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning leg je dan ook altijd preventief af.

Wanneer stopt de bescherming?

De bescherming eindigt op het moment van het overlijden en dit zonder terugwerkende kracht. De erfgenamen blijven met andere woorden bescherming genieten ten aanzien van vroegere schulden. Echter eindigt de bescherming ook indien de zelfstandige bij notariële akte afstand doet van zijn verklaring of bij een verhuis. Een scheiding, een verandering van zelfstandige activiteit, het verlies van de hoedanigheid van zelfstandige en het faillissement doen de bescherming daarentegen niet eindigen.

Verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning

De verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning moet bij de notaris worden afgelegd. De notaris zal een notariële akte opstellen. De verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning wordt vervolgens overgeschreven op het hypotheekkantoor van het arrondissement van de gezinswoning.

Wat kost de verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning?

De verklaring onbeslagbaarheid gezinswoning kost ongeveer €1.000,- . Wanneer het gaat om een verklaring door twee echtgenoten die allebei zelfstandig zijn, is er geen sprake van een verdubbeling van de kosten. Indien er anderzijds statuten moeten worden opgesteld, lopen de kosten wel verder op.

Instemming echtgenoot is noodzakelijk

Indien je gehuwd bent, is de instemming van de echtgenoot noodzakelijk en dit ongeacht het huwelijksvermogensstelsel of het eigen, gemeenschappelijk of onverdeeld karakter van het onroerend goed. Zelfs indien de woning enkel tot de exclusieve eigendom van de zelfstandige behoort en er sprake is van een huwelijksstelsel met volledige scheiding van goederen, blijft de instemming nog steeds noodzakelijk.


Op zoek naar ondersteuning?